Publicidad

Kaynanik viernes punchami akchata rutuchinkapak rirkani. Ashtakami chaypi kashkarka, shuyanami karkani. Shuyakushpami, kunkaylla, llullu wawakunapa “Rutuchina” nishkamanta yuyarirkani.
Maykan ñukanchik ayllu llaktakunapimi kaytaka kunankaman ruranchik. Wawa wacharishka kipaka, paypa akchataka makiwanllami llanpuchinchik, shuk watayuk shina tukunkamanmi mana ñakchachinchik. Uma ankukuna llullurak kashmanta mana imawan takarina kashkatami ninchik.
Ña shuk watayuk kakpimi, shuk tantanakuyta ruranchik. Chaypimi wawapa akchata rutuchinchik. Chay tantanakuymanka ayllukuna, riksishkakuna, wasi kuchupi kawsakkunami shamun. Wawayukka mikunatapash, upiyanatapashmi shamukkunaman karankapak charina kan.
Chashnami Akcha Rutuchina Puncha ña tukuylla wasipi kakpimi, rutuy kallarinchik. Wawataka shuk mamapa mikllapimi tiyachinchik. Kay mamami, mashna chaypi kashkata rikushpa, akchataka rakin. Shinami ashtawan alli apanakuk ayllumanmi kuchunata kun, chay aylluka rutunmi, chay washaka shuk karanatami wawaman kun, chashnami tukuylla chaypi kakkunaka rutunpash, imalla apamushkatapash kun. Ashtawan charikka ashtawan karanakunawan chayan, shukkunaka imallapash charishkamanta ashtawan allitami kun. Kashnapimi aynita rikuchinchik. Ari, ñukanchikka ayniwanmi kawsanchik.
Sarun sarunmanta rimashpaka, chay punchami wawata shutichik karka. Shinapash Españamanta mishukuna shamushka kipami, paykunapa apunchik wasipi shutichi kallarirkanchik. Rutushka akchataka shuk pukupimi churan, chayta chaskik mamami sumakta tantanchishpa wawapa mamaman kun, paymi kaytaka allichin. Kaykunata rurashka washami, wasiyukka mikunata karan, shinallatak upiyanapashmi tiyan. Tukuy chaypi kakkunami kushilla parlanchik, mikunchik, upiyanchik, taki tiyakpika, tushunchikpash.
Kay tantanakuypimi chay wawa, kari wawa, mana kashpaka, warmi wawa kashkata riksinchik. Shinallatak kay tantanakuy kipami chay llullu wawaka riksishka tukunka. Akchata rutuchishka kipaka, chay wawaka imallakunatapashmi charinka, maykan ruktukkunaka kuyta, atallpata, llamata, mana kashpaka, wawa wakratami karan. Rutuchina tantanakuy manarak tiyakpika, chay llullu wawataka kikin ayllullami rikukun, kunanmantaka tukuy chaypi kakkunami paytaka rikuriyanka. Llullu wawaka, Akcha Rutuchina punchamantaka shuk hatun ayllu shinayukmi tukun, tukuylla tantanakuyman shamushkakunami paypa ayllu shina kan. Kayta killka katikuk, manachu kanpa llullu wawapa akchata rutuchinkapak munankiman? Kunanka Ipad mini, Iphone 6, Tablet, Iwatch, cellular kayanatakunatami wawapa shutipi chaskinkiman. (O)
Resumen traducido al castellano
Rito del primer corte de cabello
Anteayer, mientras esperaba mi turno en la peluquería, repentinamente recordé cómo realizamos el primer corte de cabello del bebé, en el mundo quichua. Este es un rito de paso a través del cual se presenta ante los familiares, amigos y vecinos al niño o niña de aproximadamente un año.
El día del corte de cabello, presurosos, acudimos a la casa del ‘guagua’. Allí, de entre los presentes se elige a una madre que se encargará de sostener al niño y a otra que recogerá el cabello cortado. Así, cada uno de los familiares nos aproximamos al infante y realizamos un corte efectivo del cabello y a la vez entregamos un presente a la madre del niño, este puede ser dinero, un par de cuyes, gallina, un borrego, un ternero, armario, cómoda, ropa, cobija, etc. Esto va de acuerdo a las posibilidades que cada uno tiene. Es así como se crea, recrea y acentúa la reciprocidad.
En cuanto al cabello cortado, es recogido y entregado a la madre al finalizar el acto. Y el evento continúa con comida y bebida brindada por los padres del niño. Es a través de este rito que la criatura llega a ser conocido en la familia ampliada y en la comunidad, en consecuencia, aumenta el parentesco ceremonial; también llega a poseer bienes, si estos son seres vivos se constituyen en una especie de capital semilla; además, si es de ‘buena espalda’ se incrementarán; tendrá también protección de todos quienes están en el evento, ya no solo de su familia. En definitiva, en este rito se consigue apoyo, protección, seguridad y fortaleza. Estimado lector, ¿no desearía adoptar y adaptar este rito a su vida? Considerando su medio, los regalos serían celulares último modelo, iPad mini, iPhone 6, tablets, iWatch, etc. (O)