Publicidad

Tukuykunami wasita, allpata charinkapak munanchik. Maykankunaka shichita llankashpami, kullkita tantachin. Chaywanmi maypi wasita, mana kashpaka, allpata katukushkata uyashpaka, rantinkapak shayarin.
Ñukanchik ayllu llaktapi wasita, allpata katukukpika, allpayukpa, wasiyukpa wasimanmi rinchik, chaymanka imallapash karanawanmi chayanchik. Chaypimi wasita, mana kashpaka, allpata katukushkata uyashkata riksichinchik, shinallatak rantinkapak munashkatami uyachinchik.
Katukunchikmi nikpika, wasi kakpika, rikuchichunmi mañanchik, kutin allpa kakpika, maykaman kashkatami rikuchin. Chay kipaka, mashnapa katukushkatami tapunchik. Chashnami mashnapa katunamanta rimanchik. Yapalla kashkatami ninchik, ñukanchik mashnapa rantinkapak munahskatami uyachinchik. Katukpash mashnakaman pishiyachi ushashkatami riksichin. Chashnami kay kallari tantanakuypika rimanchik.
Munashpaka, mashnapa nishkata yuyashpami, charishka kullkita rikunchik. Paktakpika rantinkapak tukuchikllami, mana paktakapika, ima shina paktachinatami rikunchik.
Ña mashnapa nishka kullkita charishpaka, kutinllatakmi rimankapak rinchik. Kutinllatakmi imallatapash apashpa rinchik. Chashnami parlankapak chayanchik.
Mashnapa nishkata charishpapash kutin parlashpaka, ashata pishiyachichunmi mañanchik, mana nikpika, katuk mashna nishkapi rantinkapak ari ninchikmi. Chayka “señas” nishkatami kuna kanchik. Chayta katuk chaskishkawanmi, rantikka machana yakuta kuna kan. Chashnami upiyay kallarinchik.
Chay upiyashkami katushkata, rantishkata rikuchin. Chay kipaka, pispash rantinkapak munashpa, ashtawan kullkita kukpipash, mana ranti ushankachu. Katukka, upiyashka kipaka, mana shukmanchu, ashtawan kullkita kukpipash, katuy ushanka. Chashnami ari nishkataka paktachinchik, killkashka pankataka mana minishtinchikchu.
Maykan kutinka ña mashnapa katunata rantinata ari ninchikmi, shinapash mana upiyanchikchu, chayka shuk pipash ashtawan kullkita kukpika, payman katunchikllami. Punta rantinkapak munakka shukman katukpika, imamanta kashkata yachanmi.
Ari, katuna rantinapika, upiyanawanmi ña katushka, rantishkata ninchik. Shinapash kunanka, shuk punchakunami kan. Chaymantami kunanka pankakunata shuti killkanchik.
Chaypimi mashnapa, mashnata ñawpachishkata, puchushkata ima punchapi kunata nishpami killkachinchik. Shinapash ñukanchik tayta-mamakunaka shuklayami rantik karka, killkashka pankakunataka mana minishtirkachu.
Kayta killka katikuk, mishukuna ñukanchikwan imatapash rantinkapak, katunkapak munashpaka, kaytami yachana kan. Shinallatak upiyana kashkatami rikuriyana kan, paktarak rantina kullkita upiyashpa tukuchinkichikman! (O)
--------------
Resumen traducido al castellano
Trato hecho
Años de trabajo y de ahorro se plasman en la compra de una casa; obvio que si se puede y si el dinero alcanza, también querremos adquirir un terreno.
Buscamos en la comunidad y si existe vamos en pos de ella. Llegamos a la casa del vendedor, nunca con las manos vacías, para conversar de la casa o terreno en venta. Un primer diálogo versará sobre las características de la casa, la extensión del terreno y el precio.
Si hay capacidad de pago, se realiza una nueva visita, igual siempre llevamos algo. La conversación se centrará en el costo, se presentará el típico tira y afloja, hasta finalmente establecer el precio definitivo.
Pero el trato se cierra con la entrega de un anticipo y una bebida que brinda el comprador. Con la aceptación de la bebida por parte del que vende concluye la compraventa. La ceremonia de compartir la bebida asegura la compra. Así, ninguna oferta posterior, aun mayor a la pactada, podrá deshacerlo. Este acto es fundamental en la adquisición de estos bienes entre miembros de la comunidad. Luego, se cumple con las exigencias de las instituciones públicas, pero esto viene a ser secundario.
Cuando compramos en la ciudad, la ausencia de esta formalidad, nos causa sobresalto e inseguridad, los cuales terminan cuando ya disponemos de la escritura.
Estimado lector: ¿está listo para realizar una compra o venta con miembros de la cultura quichua? ¡Cuidado acabe el efectivo en la adquisición del bien durante la ceremonia de compartir la bebida! (O)