Ecuador, 28 de Abril de 2024
Ecuador Continental: 12:34
Ecuador Insular: 11:34
El Telégrafo
José Maldonado

Runakunapa yachakuna

19 de octubre de 2015 - 00:01

Kunan wiñay wanpra, kuytsa, wawakunaka ashtawanmi yachana wasikunaman yaykukun. Sarunka maykanpash yachana wasiman yaykunkapakmi kullkita kuna karka. Chashna kakpimi, ashtawanka kari wawakunata yachana wasiman kachak karkanchik. Shinapash kullkika mana paktakchu karka, kullkika churakunapa, kamukunapa, yachana wasipi imakunapapash mana tiyarkachu.

Chashna kakpimi, wakin wanprakunalla, maykan kuytsakunalla hatun yachana wasitaka tukuchirka. Ashtawanka kullki charikkunami chaytaka tukuchirka.

Kunanka mana chashnachu kan. Ashtaka wanpra kuytsami, yachana wasiman, hatun yachana wasimanpash yaykukun. Kunanka Suyupa yachana wasikunaman yaykunkapakka mana ima kullkitachu kuna kan, ashtawankarin churakunata, kamukunata, shunkunata, shukkunapika chawpi puncha mikunatapashmi kun. Kunanka hatun hatun yachana wasikunami tiyan, chaypimi yachakunkapak tukuy minishtishka tiyan. Chaykunapika ñukanchik wawakunaka ima shinami Quitopi, Guayaquilpi, Cuencapi yachakun, chashnallatakmi yachakun. Shinallatak yachana wasi karupi kakpika, apankapak, apamunkapak antawapashmi tiyan.

Chayta rikushpami, ashtawan runa wawakunaka yachana wasiman chayakun. Tukuy allimi rikurin, allimi kan.

Shinapash yachakunamanta rimashpami, llaki tiyan. Ñukanchikka runami kanchik, chay yachana wasikunapi, hatun yachana wasikunapi, sumak yachana wasikunapika mishukunapa kawsaymanta, yachaymanta, yuyaymantami yachachin. Ñukanchik runapa kawsaymantaka ashallatami yachachin. Shina kakpimi, ñukanchik wawakunaka mishukunapa kawsaymanta ashtakata yachakun. Mishu shimita ashtawan riman, ñukanchik kikin shimitaka ña mana rimanayachinchu.

Ari, yachakunaka kunanka allimi kan, yachana wasikunapa wasikunataka mushukyachikunmi, yachachinkapak ima minishtishkakunatami yachana wasipika churakun. Shinallatak yachachikkunaka yachachinkapak yachakukunmi, mushuk yachaykunawanmi yachachikun. Kaykunata rikushpaka, yachakuna alli kashkatami rikunchik. Shinapash runami kanchik, mana mishuchu kanchik. Mishukunawan kawsanchik. Paykunapa ima shina kashkata riksinami kanchik, chaytami kunan yachana wasikunapika rikunchik. Shinapash ñukanchik kikin kashkamantapashmi yachana kanchik, chaymantaka mana imatachu yachakunchik. Chashnalla katishpaka, tukurishunmi, chinkashunmi.

Ari, kunanka mishukunapa yachakunamanmi kimirina kanchik, chaytami katina kanchik, chaytami yachakuna kanchik. Kayka ñukanchik kikin yuyaywan yachakuna tiyankakamankami chashna katinka. ¿Shuk puncha kayka mana chashanachari kanka?

Resumen traducido al castellano

La educación en los indígenas

Los niños y jóvenes indígenas cada vez acceden más a escuelas y colegios. Años atrás era muy difícil, pues había que pagar la matrícula y también se requería dinero para los uniformes, los libros. Es así que en muchas familias con varios hijos enviaban a la escuela solo a los varones. Las niñas quedaban en casa para aprender cosas de casa.

Pero esa situación cambió totalmente, en los últimos ocho años, más y más niñas y jóvenes mujeres van a las escuelas y a los colegios fiscales. Hoy los uniformes y libros son gratuitos y, aún más, les brindan desayuno y almuerzo escolar. Año a año aumenta la población indígena escolar.

Hoy existen nuevas escuelas y otras están en construcción en las diferentes provincias del país, estas son muy grandes y tienen todo lo necesario para una enseñanza–aprendizaje de calidad. Allí cuentan con tecnología actual. De esta manera los niños indígenas pueden aprender tal como lo hacen en Quito, Guayaquil o Cuenca.

Los cambios en la educación benefician a la población indígena. Los niños y jóvenes aprenden lo que la escuela propone. Así aprendemos mucho de una cultura diferente a la nuestra, con la que compartimos espacio y tiempo. Pero soñar no cuesta nada, será posible en el futuro tener una escuela para los indígenas en la que se enseñe con didáctica y con contenidos apegados a cada una de las nacionalidades? ¡Soñemos! (O)

Contenido externo patrocinado

Ecuador TV

En vivo

Pública FM

Noticias relacionadas

Social media