Ecuador, 28 de Abril de 2024
Ecuador Continental: 12:34
Ecuador Insular: 11:34
El Telégrafo
José Maldonado

Muskuykuna, imata nisha nin

30 de noviembre de 2015 - 00:00

Puñushpami muskunchik, puñushpami imakunata “rikunchik”, imatapash rurakuk shinami rikurin, shinapash mana chashnachu kan, shuk muskuymi kan.

Muskushpaka, maykan kutinka musparishpami rikcharinchik, maykan kutinka puñushpami katinchik. Maykan kutinka manchanayaytami muskunchik, llapinkapak shamunmi, muskuypika kaparikunchikmi, kuyurinkapak munanchikmi, shinapash mana ushanchikchu. Rikcharinchikmi, wakinpika hunpisapapash, manchaywanpashmi rikcharinchik; rikcharishpami, muskuy kashkata rikunchik. Wañushkakunatapashmi muskunchik; taytata, mamata, hatun tayta, hatun mamatami muskunchik, kawsakuk shinatami muskunchik. Rikcharishpaka, wañushkakunata yuyarishpaka, wakanayanmi, mana kashpaka, kushikunchikmi. Shinami wañushka ayllukunata, riksishkakunata muskunchik.

Wasi muyuntipi ima tiyashkakunatami muskunchik, chashnami charishka allku, misi, wakra, kuchi, oveja, shuk ima wiwakunata; allpakunata, uchilla urkukunata, larkakunata, hatun yakukunata, shikan yurakunata, ñankunata, chakakunata, shuk imakunatapash muskunchik.

Imatatak chay muskushkakunawanka ruranchik? Tutamanta hatarishkawanmi mamaman muskushkataka parlanchik. Paymi uyan, shinallatak paypa muskushktapash willan. Shinapash imamantatak mamaman willanchik? Mamami muskuy imata nisha nik kashkata yachan, chashnami tukuy ayllu muskushka imata nisha nik kashkataka yachay chayanchik.

Muskuykunaka kaynanik punchakuna imamanta ima tukushkata rikuchinkapakmi kan, shinapash ashtawanka kunan pucha, mana kashpaka, kayantin punchakuna ima tiyanatami willakun, chayta yachashpaka kunan punchapash, kayanti punchakunapashmi rikuriyashpa, rikuriyashpa imakunata ruranchik.

Maykan muskuykuna imata nisha nik kashkata rikushunchik. Allkuta muskushpaka, allku shina kankapakmi nin, shinaka chay punchaka mana imata rurashunchu; kutin llamata muskushpaka, kullunkapakmi nin, shinaka imatapash rantinkanpak, rurankapak ari nishkaka mana chashna tukunkachu. Kuytaka wasi ukumanta pipash unkunkapakmi muskurin.

Mikuna uchuta muskushpaka, piñanakunkapakmi kan. Ninata muskushpapash piñakunkapakmi kan. Chaymantami chay punchaka ama piñanakunkapak rikuriyashpa rikuriyashpa kanchik.

Larkata muskushpaka, pipash wasiman shamunatami nin, chaymantami chay punchaka wasita pichanchik, allichinchik.

Saratami muskunkapak munanchik. Saraka kullkinkapak, kulkita chaskinkapakmi kan. Imatapash katuna kashpa, katurinkallami.

Ayllukunata, riksishkakunatapashmi muskunchik, paykunata muskushpa ima tukunatami yachanchik. Shinami shukkunaka alli washa kan, paykunata muskushpapa chay punchaka allimi kanka, kutin mana alli washa nishkakunata muskushpaka, chay punchaka imapash llaki apashunllami, chaymanta rikuriyashpami kana kanchik. Kunanka imatata muskurkanki? (O)

Resumen traducido al castellano

Los sueños

Cada uno de los elementos que rodean el diario vivir de una familia kichwa tiene un significado en los sueños. Estos previenen y advierten hechos futuros inmediatos.

Quien interpreta los sueños en la familia es la madre. Muy temprano en la mañana comenta sus sueños y su significado. También escucha los de otros miembros de la familia. Es así como todos aprendemos de los sueños y lo que ellos nos expresan.

En los sueños, personas, animales y cosas tienen características positivas y negativas. Así soñamos a familiares y amigos. De acuerdo a los sueños pasados, cada uno de ellos están clasificados como de ‘buena espalda’ positivos o de ‘mala espalda’ negativos. Al soñar a un elemento negativo habrá que estar con mucho cuidado en las diferentes actividades.

En cuanto a los animales, soñar un perro es para pasar un día de vagancia; en cambio un ratón es sinónimo de robo, por tanto hay que estar muy atento con las pertenencias ese día, mientras que soñar un cuy implica que alguien de la familia se va a enfermar. Cuando se ha hecho un trato y se sueña una oveja es lo peor, significa que se deshace el acuerdo.

De las comidas, soñar ají es para enojarse, entonces ese día habrá que evitar discusiones y estar con sumo cuidado en todo lo que se hace. Igual significado tiene la candela.

Si hablamos de los riachuelos, estos previenen una visita, entonces habrá que limpiar, arreglar la casa. Pero todos queremos soñar maíz, ya que es para recibir dinero. Los sueños nos permiten momentos de diálogo y aprendizaje de nuestra cultura en casa. (O)

Contenido externo patrocinado

Ecuador TV

En vivo

Pública FM

Noticias relacionadas

Social media