Ecuador, 25 de Abril de 2024
Ecuador Continental: 12:34
Ecuador Insular: 11:34
El Telégrafo
José Maldonado

Columnista invitado

Sampu muyu

17 de enero de 2017 - 00:00

Samputaka sarata tarpushpami tarpunchikpash. Waylla, yurak waylla, yana wayllapashmi pukushpaka tukun.

Llullu kakpipash, pukushka kakpipashmi mikunchik. Llullu kakpika, shuk sumak kachi apitami ruranchik; pukushka kakpika, kayta tapiakuna hawapimi churanchik, intiwan mishki tukuchunmi chashna ruranchik. Chashna intiwan mishki tukushkawanka shuk sumak mishki apitami ruranchik. Kaytaka chay sampu karawanllatakmi mikunchik.

Chay karaka rakupash, winkupashpami kan, chaymantami chaywan shuk wawa wisha shinakunata rurashpa, chaykunawanllatak mikunchik. ¿Chashna mikushkankichikchu?

Uyaychik, pukushka sampupika muyumi tiyan. Muyutaka ashataka yanunchikmi, ashataka kipalla mikunkapak intipimi chakichinchik.  Kipaka, chay muyutaka llushtishpami kamchanchik. Kamchashka washaka, kutana rumipimi sumakta kutanchik. Chashna kutashkapimi cebollata yapachinchik. Kay kutashka sambu muyutami papawan, purutuwan, alverjaswan, kamchawan mikunchik. May mishkimi kan. Kunantak mikunayarkami.

Shinapash kay sampu muyuka shuk hanpikpashmi kashka. Kaykunapami alli kashka:

Ñukanchik wiksa ukupimi imapash kurukuna tiyan, chaykunata llukshichinkapakmi alli kashka. Shinallatak ñukanchik mukukunami rumi tukun, shinchiyan, wishtu tukun, chaypapashmi kay muyu mikunaka alli kana kashka. Shinaka kaytami katiriyalla mikuna kanchik.

Shinallatak maykankunaka mishkisapa imakunatami upiyanchik, kachisapa mikunakunatami mikunchik. Chaykunami ñukanchik chay riñón nishkapi rumi shina tukuk kashka, chaykunaka maytami yaku ishpanchik chaytami llukshik kashka; uchillalla kakpika, mana nanachinchu, shinapash maykankuna hatunmi kan, chaykuna llukshishpaka ninantami nanachin, wiksa nanay shinami kan.

Maykankunaka wirasapa, mikunakunatami mikunchik, chaykunaka ñukanchik ankukunatami kichikiyachin, chashna kakpika, ñukanchik shunkutami ashtawan llakichin, chaykunapapashmi sampu muyu mikunaka alli kana kashka.

Karikuna uyaychik, ñukanchikka rukuyashpaka, 50 watayuk tukushkamantami, chay próstata nishkawan llaki apanchik, kayka maypimi yaku ishpa tantarin, chay kuchupimi kan, ña rukuyakpika, kayka wiñanmi, chayka yaku ishpachunka mana sakinchu. Maykan kutinka kayka chupumi tukuk kashka. Kaykunapapashmi sampu muyu mikunaka alli kana kashka.   

Uyaychik, maykakunaka yapa wirayakuni nikunkichikchari, chaymantami llakillami kankichik, tsalayankapakka sampu muyutami mikuna kanki. Shinallatak maykankunaka aycha kara sumakta rikurichunmi munan, chaypapashmi kay muyu mikunaka alli kana kashka.

Shinaka kayta killka katikuk ñami yachanki, kay muyuta mikushpaka, sumakta mishkichishpami  mikunki, shinallatak hanpirinkimi. Shinaka kay muyutaka mana millanayachishpachu rikuna kanki. (O)

Resumen traducido al castellano

La semilla de sambo

El sambo lo sembramos, por lo general, junto al maíz.  En temporada de choclo está tierno, con él se suele hacer una colada de sal.  Mientras que al cosechar el maíz ya está maduro, se lo recoge y se ubica en un sitio en donde pegue el sol, con el fin de que se endulce. Obvio que con este hacemos una colada dulce.

Al interior del fruto maduro están las semillas, se recogen y se secan. Con ellas se hace una salsa muy deliciosa, previamente debemos pelarlas, luego tostarlas y finalmente molerlas. Este preparado se agrega a las papas, a los porotos, a las alverjas, etc.

Pero la semilla no solo es exquisita, resulta que -además- es beneficiosa para la salud. Los abuelos decían que es un antiparasitario por excelencia. Ahora sé que estas pepitas contienen cucurbitina, un aminoácido eficaz contra los parásitos, entonces, a comer en abundancia para expulsar las ‘cuicas’.

También mencionaban que alivian los estados artríticos y reumatoides. Preguntando, me enteré de que en las semillas hay un aceite similar a la indometacina, que alivia la artritis y la reuma. Como se sabe, muchos de nosotros, agricultores, nos levantamos muy temprano y esas madrugadas frías nos pasan factura en el tiempo, por tanto, con mayor razón a saborear la salsa y, de paso, aplacamos aquellos dolores.

Oigan, la semilla también es buena para los desórdenes de la próstata, debido al alto contenido de zinc y ácidos grasos libres, así me lo comentó un doctor. No se espere más, a prepararla y a comer se ha dicho.

Estimado lector, ¿se imaginaba lo buena que es la semilla de sambo? Y usted haciéndole muecas. (O)

Para estar siempre al día con lo último en noticias, suscríbete a nuestro Canal de WhatsApp.

Contenido externo patrocinado

Ecuador TV

En vivo

Pública FM

Noticias relacionadas

Social media