Ecuador, 04 de Mayo de 2024
Ecuador Continental: 12:34
Ecuador Insular: 11:34
El Telégrafo
José Maldonado

Quito

05 de diciembre de 2016 - 00:00

Kunan punchami Quito llaktapika shuk hatun raymi tiyanka. Shinapash sarun punchakunapashmi  kaypi chaypi ima rikunakuna tiyarka. Quito llakta tukushka punchata yuyarinkapakmi chashna ruran. Kunan punchami ashtawan imakuna tiyanka. Ashtawanka kay Quito llaktapa shikan ayllu llaktakunapimi takina, tushuna tiyanka. Chashnami Quito llakta tukushkata yuyarinka.

Shinapash Quito llaktaka ñawpa ñawpamantami tiyarka. Ñukanchik ñawpa tayta-mamakunami kaypi ña tiyarka, paykunami kay llaktataka shayachirka. Kay puncha maykan kashkata, maykan wata chay kashkataka mana maskashkachu. Shinaka ñukanchikmi chay punchataka maskana kanchik. Shuk punchachari ñukanchik wawakunapa wawakuna chayta tarinka.

Kaya punchami diciembre killa sukta puncha kanka. Kashna punchami, shinapash 1.534 watami Españamanta mishukunaka Quitoman chayashka.

Pedro de Alvaradoka Abya-Yala chawpipimi kashka, chaypi kak runakunata llakichikshka. Shinapash Abya-Yala chakimanmi shamukrikushka. Kutin Francisco Pizarroka Abya-Yala chakipimi kashka, chaypi kak llaktakunatami llakichikushka. Diego de Almagroka Pizarropa katik pushak shinami kashka. Shinallatak maypimi kunan Perúpa uma kan, Sebastián de Benalcázarmi chaypi pushak shina kashka, shinapash kayka kunan Ecuador nishkamanmi yaykukushka.  

Pedro de Alvaradomi Abya-Yala chakiman chayashpa, llaktakunata shayachina kashka. Shinapash Diego de Almagroka, shamukushkata yachashpaka, maypimi kunan Riobamba kan, chaypimi Santiago de Quito llaktata shayachishka.  Shina rurashpami kay llaktaka Francisco de Pizarropa tukushka. Agosto killa, 28 punchami chaypillatak San Francisco de Quito llaktata shayachishka. Shinapash mana chaypichu kana kashka, kay mushuk llaktaka maypimi Kitukuna kawsakushka, chaypimi kana kashka. Sebastián de Benalcázarka, kunan Quito llaktaman chayashpa, 1.534 wata, diciembre killa, 6 punchami kutinllatak San Francisco de Quito llaktata shayachishka.  Kaytaka yachana wasipimi yachakushkanchik. ¿Manachu yuyarinki?

Shinapash ñukanchik ñawpa taytakuna shamushka mishukunawan makanakushkataka ashallatami yachanchik. Rumiñawi Quitoman shamukushkakunawan karilla makanakushkata, mishakushkata,  shinapash kunkaylla shuk urku tukyakpi, ñukanchik ñawpa taytakuna, mancharishpa mana makanakushpa katishkatami uyashkanchik. Ashtaka ñukanchikpurami wañushka. Rumiñawi mana mishay ushashpa, Quitoman shamushpa, kay llaktata rupachishkata, kay llaktamanta kuriwan rurashkakunata pakankapak apashkata, kawsakkunata maykunaman kachashkata, Quito llaktata shitashka shinata, chushakta sakishkatapashmi uyashkanchik.  Payka shamushka mishukuna ñukanchik ñawpa taytakunata, shukkunapi, llakichikushkata rikushpami, mana imata sakinkapak munashka.

Ñukanchikka Kichwa runakunami kanchik. ¿Kashna Quito llakta tukushka punchataka, ashtawanka Españamanta mishukuna llaktata shayachishkataka raymiwanchu yuyarina kanchik?  ¿Imata ninki?  (O)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Resumen traducido al castellano

Quito

Justamente hoy es el día previo de la fundación de San Francisco de Quito. Los festejos por tal acontecimiento abundan. Se celebra la fundación española, la misma que se da con la conquista y se realiza sobre asentamientos humanos, comunidades y pueblos ya existentes.

Recuerdo que en la escuela aprendí que Quito fue fundada por Diego de Almagro en las proximidades de la actual Riobamba con el nombre de Santiago de Quito; que allí mismo hubo una nueva fundación pero con la salvedad de que se iba a ubicar en donde estaban los Kitus y con el nombre de San Francisco de Quito; que estas dos fundaciones sucedieron en el mes de agosto de 1534; también que Benalcázar tomó rumbo a la actual capital ecuatoriana para finalizar la fundación de la nueva Villa de San Francisco de Quito; que en su avance encontró resistencia de los grupos nativos; y que finalmente el 6 de diciembre de 1534 cumplió la orden encomendada por Almagro.   

De Atik Pillahuaso II, de sobrenombre Rumiñawi, aprendí que fue el gran protagonista de la resistencia indígena; que su animadversión a los españoles por todas las dificultades y exterminio que significaba la conquista hizo que destruyera el Quito ya establecido y fundado por los indígenas y al que iba a “refundar” Benalcázar; que escondió el tan ansiado oro y que fue capturado, sometido a torturas para obtener información del codiciado oro y finalmente quemado vivo.  

Para nosotros los indígenas resulta interesante y doloroso, a la vez, el conocer los detalles que hay detrás de las fundaciones españolas de las ciudades.

Estimado lector: ¿Los indígenas debemos celebrar la fundación española de Quito? ¿Qué opina? (O)

Para estar siempre al día con lo último en noticias, suscríbete a nuestro Canal de WhatsApp.

Contenido externo patrocinado

Ecuador TV

En vivo

Pública FM

Noticias relacionadas

Social media