Ecuador, 16 de Abril de 2024
Ecuador Continental: 12:34
Ecuador Insular: 11:34
El Telégrafo
José Maldonado

Columnista invitado

Kay ñankuna

20 de marzo de 2017 - 00:00

Kaynanik punchakunami Cotopaxi, Tungurahua, Chimborazo markakunaman rina karkani. Chay markakunapimi shikan riksishka kichwa tayta mamakunawan tuparirkani. Paykunawanmi kunan maykunaman rinamanta parlarkanchik. Paykunaka kunanka utiyalla, rinalla tikranalla kashkatami puntaka uyachirka.

Shinallatak kunanka, paykunapa pukuchishkakunata, maykunaman apanalla kashkata, antawakunata kayakpi, shamuklla kashkata, chaykunapi pukuchishkata apachishpa maykunaman apaklla kashkatami riksichirka. Sarunka mana chashna kashkata, pikunami chantasuta charik karka, apiyuta charik karka, paykunalla chaykunata maykunaman katunkapak apak kashkata, shinapash ashallata apay ushashkata, shukkunka chay wiwakunata mana charishkamanta, ashallata aparishpa katunkapak apak kashkata, shinapash kullkipi rikushpa ashlla tukuk kashkatami willarka.

Kunan maykan mamakuna, warmikuna wiksa hunta, wiksayuk, chichu kakpi, ña wawata unkunalla kakpi, chay hanpi wasimanta kashnata apak antawata kayakpi, kaykuna wasi kuchukaman chayaklla kashkata, hanpi wasikunaman apaklla kashkata, mana kashpaka, shuk imapash antawakunata kayakpi, paykuna shamushpa, apaklla kashkatami riksichirka. Sarun kaykuna mana tiyashkatamanta, maykan mamakuna llaki apak kashkata, wakinpika wañuk kashkatapashmi riksichirka.

Sarun wiwakunata katuna panpaman katunkapak apankapak, mana kashpaka, rantishka wiwakunata ayllu laktaman apamunkapak mana hawalla kashkatapashmi yuyarirka. Kutin kunan punchakunaka antawakunata kayashpa, paykuna wiwakunata apak kashkata, shinallatak, rantishpapash, antawakunapi apamunalla kashkatami uyachirka.

Mana chayllatachu rimarka, maykan ñukanchikpura antawata charishkata, paykunapash  ñankuna alli kashkamanta antawakuna mana wakllik kashkata, mana utiyalla mawkayak alli kachik kashkatami riksichirka.

Shinapash kay mushuk ñankunaka piñachinmi nirkapash. Shinami shuk taytaka, Riobambapimi antawata hapirkani, Mochapimi uriyakuna karkani, shinapash Riobambamanta llukshishkawanka wañuytami puñushkani, chayka antawa mana kuyurishkamanta, ñan utuku illak kashkamanta, llanpu kashkamantami, mana imata kuyurin. Chashnami ña Ambatoman chayanapi rikcharirkani. Kutinmi shuk antawata hapina karkani. Piñami karkani. Sarunka utukuyuk ñankunaka kayman chayman pawachik karka, chashnami rikra nanaywan, washa nanaywan, chanka nanaywan, waktashka shina wayllayashka, mana kashpaka, maywayashka shamuk karkanchik. Maykan kutinka warmi chayta rikushpaka, pantatami yuyak karka, asishpa, nirka.

Kayta killka katikuk, ¿Chashnami purik karkanchik, nachu? Shukpi ama uriyakunkapak, chaymanta ñanta ama huchachinkapak manarak puñushpami kayanapi rikchachinata churana kanki. ¡Paktarak! (O)

Resumen traducido al castellano

Estos caminos

La semana anterior me reuní con amigos indígenas de la provincia de Chimborazo. Fue interesante escuchar sus comentarios sobre las carreteras actuales.

Destacaron la facilidad que hay para llegar con sus productos a los diferentes mercados, que camionetas y camiones acceden a transportar con facilidad; que las ambulancias llegan prestas a trasladar a parturientas y enfermos a centros de salud. Comparaban con lo que sucedía años atrás y recordaban la renuencia de los medios de transporte a llegar a las cercanías de sus predios por las vías en mal estado.

Pero entre sonrisas exteriorizaban, también, su enojo con estas carreteras actuales. Uno de ellos señaló que ha tenido que pagar más por sus viajes. Ante la inquietud de los presentes manifestó que el otro día viajaba de Riobamba a Mocha y que en cuanto salió de la ciudad por la quietud de viaje se durmió, cuando despertó ya estaba cerca de Ambato, por supuesto que tuvo que tomar bus de regreso y pagar otro pasaje.

Irónicamente decía que las vías antiguas le permitían estar despierto, aunque muchas de las veces llegaba a su destino con dolor de espalda, brazos, hombros, piernas, con verdes y morados en la piel y que estos moretones generaron suspicacias en casa.

Estimado lector, ¿No ha pasado por esas circunstancias? Le rogaría que calcule tiempo de llegada a dónde va y ponga despertador en el celular y no culpe de su descuido a las vías actuales. ¡Pilas! (O)

Para estar siempre al día con lo último en noticias, suscríbete a nuestro Canal de WhatsApp.

Contenido externo patrocinado

Ecuador TV

En vivo

Pública FM

Noticias relacionadas

Social media