Publicidad

Ecuador, 29 de Marzo de 2024
Ecuador Continental: 12:34
Ecuador Insular: 11:34
El Telégrafo
José Maldonado

Columnista invitado

Hornado Mishanakuy

03 de octubre de 2016 - 00:00

¡Uyaychik! Carabuelapimi Hornado Mishanakuy tiyarka. Shinapash punta, maykankunaka maypitak Carabuela ninkichikchari. Kay ayllu llaktaka Imbabura markapi, Otavalo kitipimi kan. Chaypimi mushuk runpa haytana panpata wasichikun. Chaypimi kashna mishanakuyka tiyarka.

Hornado nikpika, kuchi aychawan kashkata, llapishka papapash, mutipash, tukyashka kamchapash, taraslla nikuk kuchi karapash tiyashkatami yuyanchik. Shinapash maykunapika kusashka palantatami yapachin, shinallatak cebollata, tomate, lechuga, shuk imakunatapashmi yapachin, kayka kachi mikunapa kakpipash, mishki shinami kan; wakinpika asha hayakpashmi kan.

Carabuelapimi, ñukanchik Ecuador mama llaktamanta, ashtawan alli hornado nishkata tantachirka. Chaypimi maykan ashtawan alli kashkata akllarka.
Ñukatami chay akllanapi kachun kayarka. Chunka horas chawpi kakpimi, mushuk haytana panpaman chayarkani. Pikunami ashtawan alli hornadota yanukkunaka ñami shuk chukllakunapi katukurka. Ashtakami ña chaypi karka, ña mikukurka.

Akllanapi kana kashkata yuyashpami, tutamantaka mana shunkurkani. Shuk shila manzanilla yakutallami upiyarkani. Mana imatachu mikurkani. Chashnami mishanakuyta shuyakurkani.

Mishanakuyka, chawpi puncha kipa, chunka kimsa pacha shinami kallarirka. Chunka shikan hornadotami mallina karkani. Yarikaywan kashkamantami kallari mallichun kushkataka ñatak tukuyta mikurkani. Shinallatak mana ashtakatachu kukurka.

Shuk hornadokunaka kunukllami karka, shukkunaka chirimi karka. Shukpika aychallami karka, shukpika wirawan aychami tiyarka; shukpika hatun llapishka papa, shukpika uchilla karka. Kuchi karaka shukllapimi mana taraslla karka, chaytaka tukuy chunka mallinamantami mikurkani, tukuchirkanimi. Kutin aychata, llapishka papata, mutita, kamchata, yapachishka kiwakunata, uchutapash mallitallami mallirkani. Shukpika kusashka palantami tiyarka, tawkapimi paltata churashkarka. Kaykunataka ashatallami mallirkani.

Mallishkawanmi shuk pankapi yupaykunata killkana karkani. Chaypika mishki kashkamanta, ima shina rikurishkamantapashmi yupaykunataka churana karkani. María del Carmen Ramosmi misharka. Payka Pelileomanta, Tungurahua markamantami kan.

Pikuna kay hornadota yanuk kashkata rikushpaka, warmikunallami karka. Ari, warmikunami kay mishki mikunata yanun. Ñukanchik shina warmikunami chaytaka yanun. Kuyaywan yanushkamantachari chashnapacha mishki kan. ¿Imata yuyanki?

Kayta killka katikuk wanchankapak munarkanimi. Shinapash mana sakirkachu, utiyallami mallina karkani, mallishkawanmi ña puchushkataka kichurka. Chaymantami mana wanchay usharkani. Allkupami wanchankapak munarkani. Mana, mana kunuchishpa mikunkapakchu karka, Rafañón shutiyuk allkupami karka. (O)

Resumen traducido al castellano

El mejor hornado

Carabuela, comunidad indígena kichwa, ubicada al norte de Otavalo, en la provincia de Imbabura, fue el sitio en el que María Ramos de Pelileo ganó la competencia del mejor hornado entre 10 finalistas.

Tuve la oportunidad de estar en el jurado, así que el domingo por la mañana no comí nada, solo tome una agüita de manzanilla y esperé el inicio del evento, el cual comenzó pasado el mediodía.

Muy especial fue probar diferentes tipos de hornados, unos calientes, otros fríos, me gustaron más los calientes. Unos de carne “pura”, otros con algo de grasa, bueno me “tocó” uno con grasa. Tortillas de papas pequeñas en unos, mientras que en otros grandes, solo los probé. La mayoría con mote, uno solo con tostado, obvio que el tostado me acabé. Todos con cuerito crocante, eso si no perdoné, me comí toditos los cueros. También había ensaladas, aguacate, en uno plátano frito y el infaltable agridulce, estos apenas los saboreé.

Las diferentes presentaciones hicieron a unos más apetecibles que otros. Pero lo más grato fue conocer que el hornado fue preparado, en su mayoría, por mujeres  muy sencillas, que día a día trabajan con tesón. Loor a aquellas madres y esposas.  

Estimado lector lo lamentable fue que no pude guardar lo que me sobraba en cada plato, pues apenas probaba y calificaba, ya me quitaban. Yo sí quería llevar a casa para el desayuno. No, no para el perro desayuno, sino para mi perrito de nombre Rafañón. (O)

Contenido externo patrocinado

Ecuador TV

En vivo

Pública FM

Noticias relacionadas

Social media