Ecuador, 19 de Abril de 2024
Ecuador Continental: 12:34
Ecuador Insular: 11:34
El Telégrafo
José Maldonado

Columnista invitado

Ecuadorpi Ñankuna

28 de noviembre de 2016 - 00:00

Ñuka llankanamantami kay Ecuador mama llaktapa shikan markakunaman rishkani. Chashnami tawka kitikunaman chayashkani. Chashnami mama kuchapi, Antispi, Amazoníapi kak markakunaman rikishkani. Kunanka chaykunamanka utiyallami chayarin.

Shinami Quitomanta Otavaloman rina ñanka allipacha kan. Ashtawanka Cajasmanta Otavaloman rina ñanka hatunrukupash, sumakrukupashmi kan. ¿Manachu Otavalomanta Ibarraman rishkanki? ¿Ima shinata chay ñanka kan?

Chay Latacungata muyuk ñanka mana amiripami kan. Latacungaman mana yaykuna kashpaka, chay mushuk ñanrukuta rishpaka, may utiyami Ambatoman rina ñanmanka chayarin.

Cañarmanta Azoguesman rina ñanpash alli allimi kan. Bibliánmanta Cuencaman rikuk ñanta allichinataka ñami tukuchikun. Cuencamanta Lojaman rina ñanpash allipachami kan.

Mama kuchaman, Amazoníasman rina ñankunapash chashnallatak mana amiripami rikurin.

Kay ñankuna maykunapika allichishkami kan, maykunapika mushuktami rurashka. Shinallatak waykukunata chinpana chakakunatapashmi mushukta rurashka.

Mana chayllachu kan. Ñan manñakunapi, chawpipipashmi shuyushka kan, tuta ñanta rikunatapashmi churashka. Manñakunapika kinkuna kakpika, kinkuna rikuchikukkunatami churashka. Ña llaktakunaman chayanapika, killkashkakunawanmi, mayman chayakushkata nikun. Maykan ñankunaka tutaka michawanmi kan.

Ñan alli kashkamantami antawata purichikkunaka kallpankapak munanlla, chaymanta ñami llakikuna tiyashka, shinapash chayta pishiyachinkapakmi kallpakushkata rikunapash maykunapika tiyan.

Sarun 1.990 watakunami, llankanamanta Cuenca llaktapipash, Cañar llaktapipash kawsarkani. Tawka watakunatami antawapi Antista purirkani. Ñankunaka llakinayaymi karka. Wakin ñankunaka patayuk shinami karka, utuku huntami karka.

Kaytami yuyarini, Quitomanta Cuencaman rikushpaka, Alausíta mana yallikchu karka, Riobambamantaka Pallatangaman uriyakuk karka, chashnami Zhudman chayarik karka. Shinami Cuencaman chayankapakka ninanta unayarik karka.

Amazoníapikarin wakin ñanllami alli karka, shinallatakmi mama kuchaman rina ñankunapash karka.

Shinapash kunanka shikanmi kan. Ñankuna mushukmi kan. Kunanka karuman rikuk antawata hapishpaka, manchanayanmi, imamanta ninkichari, ñan alli kashkamanta, antawaka kasillami rin, chaymanta puñunayanmi, puñuy atikpika, maypi uriyakunapika, puñukushkamanta mana uriyakunchikchu. Mushparishpami rikcharinchik, shinapash maypi uriyakunataka ñami yallishkanchik. Ishkay kutinmi chashna llakipi yaykurkani.

Kayta killka katikuk ¿Kunan ñankuna rinayaymi kan, nachu? ¿Antawata purichishpaka , manachu kallpanayan? ¡Rikuriyashpa antawata purichinki! (O)

Resumen traducido al castellano

Caminos del Ecuador

Fines de los ochenta e inicios de los noventa viví por trabajo en el Austro. La mayoría de los fines de semana volvía a Quito. Cuántos viajes hice de Quito a Cuenca unas veces y otras de Quito a Cañar y viceversa. Imposible olvidar el largo trayecto que por lo general lo hacía en la noche.

Recuerdo las carreteras de ese tiempo, tramos asfaltados, tramos de lastre, baches abundantes. En esas condiciones el desplazarse a diferentes sitios implicaba un desgaste físico, como se decía, uno llegaba “molido”. Los vehículos también se deterioraban. Vale destacar la habilidad de los conductores.

Hoy se presenta una situación diferente, hay muy buenas, excelentes carreteras, unas arregladas, otras nuevas. Unas asfaltadas, otras hechas de hormigón. Igual sucede con los puentes, no solo permiten cruzar ríos, quebradas, etc., sino que mejoran la estética del lugar.   

Cuánta diferencia, a las vías de antaño, pues en contadas de ellas había señalización y muy pocas disponían de tachas. Qué difícil resultaba circular en vías de neblina intensa y más aún en la noche.

Hoy con las vías excepcionales que existen, también se presentan dificultades, pues provoca movilizarse con mucha velocidad y obvio los accidentes; y otros, tal vez no pensados, como que el vehículo se mueve muy poco y eso incita a dormir. En mi caso dos veces, como pasajero, me he pasado, por adormitarme, del sitio en el que debía bajar.

Estimado lector, ¿Usted maneja? ¿No le dan “ganas de correr” por estos caminos? ¡Por favor “viendo, viendo” manejará!  (O)

Para estar siempre al día con lo último en noticias, suscríbete a nuestro Canal de WhatsApp.

Contenido externo patrocinado

Ecuador TV

En vivo

Pública FM

Noticias relacionadas

Social media