Ecuador, 20 de Abril de 2024
Ecuador Continental: 12:34
Ecuador Insular: 11:34
El Telégrafo
José Maldonado

Willankichik

14 de agosto de 2017 - 00:00

Kayana miércoles punchami, kay Quito llaktapi, Radio Pública nishkaman ñukanchik Kichwa runakunapa kawsaymanta parlankapak kayarka.

Imakunatashi tapunka nishpami rikurkani. Ashtawanka kayanti agosto killa 10 puncha kashkamanta tapunatami yuyakurkani.

Shinami “Quito Abya-Yalapa Micha” nishpa shutichishkamanta imakunata yuyarikurkani, chay kishpirinapi runakuna imata rurashkata, piwan kashkata, kishpichikkunawan, mana kashpaka Españamanta kaypi pushak shinakunawan kashkata, shuk kashnakunata tapunka nishpami yuyakurkani.

Shinapash kaymantaka imakunatami yachay chayarkani. Chay agosto killa 10 puncha hatarinaka kishpirinkapakmi kashkarka. Chay punchakuna kaypi kawsakkunaka shamushkakuna kaypi kawsakkunawan chapurishkakunami mana España mama llaktapa makipi kankapak munarka. Ñukanchikka, runakunaka, kishpichirinkapak munakkunawanpash, kaymanta pushakkunawanpash kashkarkanchik.

Shinapash parlana kallarinapika kay agosto killa 9 puncha Runakunapa Puncha nishkami kashka. Ñukaka chaytaka punta kutinmi uyarkani. Runa kashpapash chaytaka mana uyashkarkanichu.

Kipalla killkashkakunata maskashpami, kaykunata tarirkani. Mama Llaktakunapa Hatun Tantanakuypimi shikan mama llaktakunapi runakuna llaki apak kashkamanta, punta kutin, parlashka, chayka 1.982 wata, agosto killa, 9 punchami kashka. 1994 watami chay kallari tantankuyta yuyarishpa, chay puncha tukuy mama llaktakunapi runakunapa puncha kachun nishka. Chashnami kashka.

2007 wata, septiembre killa 13 punchaka kutinllatakmi chay Mama Llaktakunapa Hatun Tantanakuypika runakuna kamachiyuk kashkata nishka. Kaypashmi ñukanchikpa tiyashka.

Kayta killka katikuk, kaykuna tiyashkata yachashkankichu. Ñukaka mana yachashkanichu. Ñukanchik ayllu llaktakunapi kaykuna hawa yachancha, imata ninki.

Shinallatak kaytapashmi ninkapak munani. Chay kallari tantanakuypika runakunapashcha karka, mana kashpaka, shukkunachu ñukanchikpa shutipi kaykunata rurarka. Imamantashi chaykunapika ñukanchikta mana kimichin, ñukanchik ima yuyashkataka mana tapun. Ima shinami sarunmanta kashkatami kaykunapika rikurin. Shukkunami ñukanchikpa alli kashkataka yuyan, rikun, nin, ruran. Shinpash ñukanchikka mana chaypichu kanchik. Chashnachu kana kan, imata ninki.

Kayta killkakatikuk, kaynanik miércoles Runa Llaktapa Puncha kashkata yacharkankichu. ¿Mana? Ñukapash mana yachashkanichu. Kutinllatakmi shukkuna ñukanchikpa shutipi imakunata rurak kashkata rikunchik.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Resumen traducido al castellano

Avisarán  

Ni por aquí supe que el 9 de agosto era el Día Internacional de los Pueblos Indígenas. Por eso digo ¡Avisarán, no sean así!   

Y vaya que me enteré por casualidad. Me invitaron a una entrevista a Radio Pública para el miércoles 9 de agosto, como el día siguiente era la fecha del “Primer Grito de Independencia”, de “Quito Luz de América”, imaginé que versaría sobre actuación de los indígenas en las luchas libertarias. Buscando, buscando algo encontré sobre qué hicimos, de qué lado estuvimos y en lo posterior qué significó para nosotros. O sea iba, como dicen los jóvenes, ‘filito’. 

Y resulta que en el preámbulo de la entrevista se menciona que ese miércoles 9 de agosto era el “Día Internacional de los Pueblos Indígenas”. ‘Ele’ ahí si me quedé sin habla. Resulta que el 23 de diciembre de 1994  la Asamblea General de las Naciones Unidas decidió que se celebre cada año el Día Internacional de las Poblaciones Originales el 9 de agosto y yo ni idea de aquello. Y me preguntaba si los indígenas de las diferentes comunidades, pueblos y nacionalidades conocían de esta fecha. Me imagino que poquísimos. Entendible si esto “nos dieron poniendo”, “nos dieron decidiendo”, pues, como siempre, no hemos sido protagonistas de este acto.

Una vez más, oigan, no sean así, ya saben si hacen algo por y para nosotros, por lo menos háganos enterar de qué se trata, y más aún si nos toca estar presentes en eventos que conmemoran dicha fecha para no estar como mudos. 

Estimado lector, más que todo si es quichua hablante ¿si sabía que había este día? ¿Sí festejó? ¿Fue como lo hacemos en el Inti Raymi o mejor que esto? ¿Y cómo sería en otros países donde hay población nativa, no ve que dice Día Internacional?

Para estar siempre al día con lo último en noticias, suscríbete a nuestro Canal de WhatsApp.

Contenido externo patrocinado

Ecuador TV

En vivo

Pública FM

Noticias relacionadas

Social media