Imprimir esta página
José Maldonado

Columnista invitado

Kichwaman tikrachishpa

23 de enero de 2017 - 00:00

Ashtaka watakunatami ñukanchik Kichwa shimita yachachishkani. Maykan sumak yachana wasikunapimi ñukanchik shimi ima shina kashkata riksichishkani.

Kay watakunaka mana yachachinapillachu kashkani, kay watakunaka shuk shimipi rimashkakunata, killkashkakunata, ñukanchik shimiman tikrachinapi kashkani.

Kashnataka asha ashami sarunka rurarkani. Shinapash kay watakunami ashtawan chaytaka rurana kashkani. Shikan ima killkashkakunata, ima rimashkakunata, imata ninkapak munashkakunatami  ñukanchik shimiman tikrachishkani.

Ñukanchik shimiman tikrachinapika imakunatami rikuriyashpa kana kashkani. Shinami kallaripika shuk shimipi nikushkataka tukuyta tikrachinkapak munarkani. Tukuyta shuk shimiwanlla chinpapurankapak munarkani. Chay shina rurankapak munashpami, mushuk shimikunata surkuchinkapak kallarirkani. Chashnakunawan killkashkaka ñukapika allimi karka.

Shinapash shuk kutinka ñuka wasipi kawsakkunaman chashna tikrachishkata uyachirkani, paykunapa ñawi ima tukuskata rikushkata yuyarishpaka, kunankamanmi asinayan. Imata nisha ninki nishpami tapurka; chashna nikpimi, kayta chayta nikuni nishpa rimarkani. Paykunaka ah chaytachu nikunki nirka. Shinapash chashna ninkapakka, mana mushuk shimita surkuchinatachu minishtirkani. Chashnami tiyashka shimikunawan imakunata ninalla kashkata rikurkani.

Kunanka imakunata tikrachinkapakka, puntaka shuk shimipi imata nikushkataka alli alli rikuni, chay washami, maykan mana yachashka shimikunataka, imata nisha nik kamupi maskani. Chashnami ñukanchik shimiman tikrachinataka alli yachani, kipami ña ñukanchik kikin shimiman tikrachini. Kashna rurankapakka unayarinmi. Mana utiyallachu tikrachirin. Shinapash chay shina tikrachishkaka allimanmi uyarin, tukuykunami imata nikushkata yachan.

Maykan shimikunatallami mushuk shina surkuchina kashkani. Shinapash mushuk shimi shinaka mana kashkachu. Ashtawanka tiyashka shimipimi shuk imakunata yapachishkani, chaywanmi nina kashkataka paktachishkani. Kaytami muyushpa nina nishpa shutichishkani.

Shinallatak mawka shimikunatapashmi kawsachishkani, chaykunata imata nik kashkata rikushpami, kunan minishtishkapi churashkani.

Mana chayllachu kashka, ñukaka Imbabura markamantami kani, shinapash maykan watakunatami shuk markapi kawsarkani, chaypimi ñukanchik Kichwa wawkikunawan, panikunawan rimarkani, parlarkani, shinami maykan shuk shimikuna tiyashkata yachay chayarkani. Chaykunapashmi shimi tikrachinapika ninanta yanapashka.

Mishu shimimanta rimashkakunapashmi ñukanchik shimipika tiyan, chaykunata ñukanchik kikin shimikunawan ninatami rikuna kanchik. Kaymi shamuk punchakunapaka shuk hatun rurana kan.

Kayta killka katikuk, ¿chay ruranapi yanapasha ninkichu? ¡Ishkay tukushpa, ñukanchik Kichwata hatunyachishun! (O)

--------------------

Resumen traducido al castellano

Traduciendo al Quichua

Es una actividad que realizo en estos últimos años. Traduzco al Quichua diferentes escritos, noticias, saludos, etc. En un inicio trataba de hacerlo, de ser posible, palabra por palabra, y para lograrlo, muchas de las veces creaba nuevos términos.

Recuerdo que una vez tuve dudas de una traducción, concluida la misma, lo leía en casa, nunca olvido las expresiones de los rostros de quienes me escuchaban. Luego les expliqué de qué se trataba en nuestra lengua, pero al hacerlo así me di cuenta que no necesitaba de palabras nuevas ni creadas.

En la práctica vi la utilidad e importancia de las adaptaciones de significados y neologismos. Obvio que muchas de las veces para traducir un término debo “darme una vuelta”, lo interesante es que se puede decir y se entiende. Pero también me he encontrado con textos en español difíciles de entender, ni con diccionario en mano; otros en los que emplean términos extraños, en estos casos me he preguntado y estoy seguro que quieren que los relean dos o tres veces y que acudan a la obra en donde se proporciona el significado de esas palabras no frecuentes; y otros con bastante sustrato de la lengua Quichua.  

Estimado lector, ¿no es usted de los que dice con enunciados o mediante signos lo que piensa, siente, o desea? Elé no ve, diciendo así casi no se entiende. Pero si digo ¿no es de los que se expresa con palabras rebuscadas? ¿Mejor no? ¿Se entiende no? expresar (O)

Para estar siempre al día con lo último en noticias, suscríbete a nuestro Canal de WhatsApp.

Contenido externo patrocinado

Ecuador TV

En vivo

Pública FM

Noticias relacionadas

Social media