Ecuador, 19 de Abril de 2024
Ecuador Continental: 12:34
Ecuador Insular: 11:34
El Telégrafo
José Maldonado

Hanpikpa shuti killkashka panka

25 de septiembre de 2017 - 00:00

Kayna semanami, ñuka ushipa yachana wasipi, tayta mamakunapa tantanakuy tiyarka. Unaytami mana rishkarkani, shinapash wasipi kashkamantami chayman rirkani.

Yachana wasipa pushakkunaka kay yachakuna kallarikuk watapa imakunata rikuna kashkatami riksichirka.

Chashnami punchanta ima churakunawan rina kashkata willarka. Kunanka, kimsa churakunami tiyashka, shukka lunes punchakunapa, shukka pukllankapak, shukka chayshuk punchakunapami kashka.

Yachakunamanta rimashpaka, ima kamukunawan yachakunata, wasipi rurachun tiyanata, yachana wasipi imakunata ruranata, mashna yachashkata rikuchina, tukuy chaykunata tantanchishpa mashna yupaywan kashkata riksichinatami willarka.

Tukuy chaykunata uyashpaka, umata ñawpaman shitashpami ari nikurkani. Chashna kana kashkatami yuyarkani.

Kaykamanka mana ima llakichu rikurirka. Tukuyta paktachina ushanatami rikurkani. Chay kipami, yachakuk maykan puncha mana shamuy ushakpi, imata ruranata riksichirka. Kaytapash mana llaki shinatachu rikurkani. Shinapash unkushka kashpa, mana shamushpaka, hanpikpa shuti killkashka pankata apamuchunmi mañarka. Kaypimi ña llakita rikurkani.

Uyaychik, ñukaka shuk Kichwa runami kani. Hatun llaktapi kawsanimi. Chashna kakpipash, ñukanchik kawsaypa yuyaykunawanmi kawsani. Ñuka wawakunapashmi chaytaka yachan. Shinami unkushka kashpaka, ñukanchikka puntaka wayrashka kashkata yuyashpaka, lulunwanpash, watashka shikan kiwakunawanpashmi pichanchik; maykan kiwa yakukunatami upiyanchik, chay washaka, mana hatun unkuy kakpika, alli tukunchikllami.

Kashna alli tukushpaka, ima shuti killkashka pankatashi apana kanka. Wasipika ñukami wayrashkata pichani, ñuka wawkimi ima kiwakuna imapak alli kashkataka yachan, paytami tapuni,  chaykunawanpash, samarishpapashmi hanpirinchik. Ña shuk puncha samarishka, mana kashpaka, ishkay puncha samarishka washaka ña alli tukunchikllami.

Ñukanchik pichashkawan, kiwa yakukunawan alli tukukpika, mana ima shuti killkashka pankatachu apay ushashun. Shinapash kashna willakpika, yachana wasimanta pushakkunaka chaytaka ari ninkacha. Ñukapika mana ari ninatami yuyani. Ñukanchik shikan kawsaymanta kashkamantami ñukanchik wawakunawanka kay llakikuna rikurin.

Kayta killka katikuk, ¿imatata rurana kani, shuk shuti killkashka pankatachu rantina kani? ¿Mana kashpaka, shuk pankapichu hanpik doctor shina shuti killkana kani? ¿Allimi kan ninkacha? ¿Imata yuyanki? Shinapash wayrashkata pichachun munashpaka, kayankilla, pichashallami. 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Resumen traducido al castellano

Certificado médico

Inicio de año escolar y como buen padre de familia, digamos, asistí a la primera reunión. Se dieron las indicaciones de rigor. Permanecí muy atento a lo que mencionaban.

Y por supuesto comenzaron por los uniformes, tipos y días de uso de cada uno de ellos, luego continuó con información sobre las materias, los profesores y horarios de atención. Hasta allí todo bien, normal.

Finalmente trataron sobre los atrasos y faltas, las consecuencias de los mismos. En cuanto a ausencias de clase en caso de enfermedad la única forma de justificar, se mencionó, era el certificado médico. He aquí el motivo de este ‘escrito’.

Soy un indígena Quichua hablante que vivo en la ciudad de Quito, Patrimonio de la Humanidad, y pese al proceso de aculturación, ya por vivir en una urbe, ya por la educación mantengo, creo y recreo los elementos de mi cultura.

Pero con eso del certificado médico sí me quedé achicharrado. Verán, cuando alguien de mi familia se quebranta en su salud lo que hago es disponer de un atado de hierbas y le ‘limpio’, si se empeora, agrego cigarrillo y licor, con los cuales le soplo. Una vez realizado esto, el enfermo descansa, por lo general al día siguiente o después de dos días ya están bien.  

Estimado lector, ¿y ahora qué certificado utilizo para justificar la falta de mi hija a la unidad educativa? ¿Me va tocar mandar a hacer unas hojas membretadas y allí rasgar una firma de yachak o de chamán andino, pero harán valer? ¿Difícil le veo? ¿Qué opina? Oiga, aprovecharé la oportunidad, si quiere que le haga una limpia pero de esas buenazas, avisará nomás. (O)

Para estar siempre al día con lo último en noticias, suscríbete a nuestro Canal de WhatsApp.

Contenido externo patrocinado

Ecuador TV

En vivo

Pública FM

Noticias relacionadas

Social media