Imprimir esta página
José Maldonado

Fanesca

17 de abril de 2017 - 00:00

Kayna semana, kayna viernes punchami hucha illak puncha nishka karka. Chashnami católicokunapa hatun puncha chayamurka.

Shinallatak chay punchakunami shuk shikan, mishki kachi mikuna tiyan. Chaytami fanesca nishpa shutichishka. Maykankunaka kay mikuna ima shina tiyashkata nishpami tapukunkichik. Uyaychik, kashnami kan.

Ñukanchik ñawpa tayta mamakunami kay mikunataka yanuk karka. Pawkar Raymi kipami tiyak karka. Tarpushkakuna llullurak kakpimi, chaykunata chapushpa shuk shikan, mishki kachi mikunata rurak karka.

Españamanta mishukuna shamushka kipaka, kay mikunataka hucha illak punchamanmi kimichirka. Shinami 12 shikan muruwan rurak karka, kaytaka Jesústa chunkay ishka katikwan purik kashkata yuyarinkapak kashkatami nishka. Shinallatak apamushka challwatami kashna apipika yapachirka. Chashna chapushka mikunatami fanesca nishpa shutichirka.

Shutimanta rimashpaka, maykankunaka shamushka mishukunapurapi shuk Franciamanta kashkata, pay kay mikunata rurashkamanta faneca nishpa shutichishkata, kipaman faneska nishpa riksishkata nin. Kutin shukka shuk Juana shutiyuk warmi kashna shikan murukunata chapushka apita yanushkamanta, chay mikuna mishki kashkamanta, chay warmi yanushkamanta Juanesca nishpa shutichishkata, kipaman fanesca tukushkatami nin.

Shinapash ñukanchik Kichwa runakunapa wasipika kayta yanunkapakka tukuy ayllumi tantanakunchik. Allpayuk kashpaka llullu murukunatami pallankapak rinchik, tipinkapak rinchik, sanpu, zapallota hapinkapak rinchik.

Hatun mankatami tullpapi shayachinchik. Chaypimi kay ña tipishka, ishkushka, tikpashka murukunata, shinallatak llullu sanpu, llullu zapallota churanchik. Mana utiyallachu yanun, unayanmi.

Maykankunallami ñukanchik ayllu llaktakunapika challwataka kay mikunapika churan. Ñukanchikka llullu murukunawanllami kaytaka yanunchik.

Ña yanushka kakpika, shuk pukutallaka mana mikunchikchu, ishkay pukutami mikunchik. Shinallatak yanushka fanescataka muyuntipi kawsakkunamanpashmi mallichinchik. Maykan ayllukunaka mana allpayuk kashkamanta, mana kullkita charishkamanta mana yanuy ushanchu, chayta yachanchikmi, chaymantami ña yanushka kakpika, paykunaman mallichinchik.

Kay wataka Quito llaktapika fanesca mishanakuymi shikan katuna panpapi tiyarka. Yanukkunaka sumakta mishkichishpa, pukukunapi alli rikurichun imakunatapashchari churarka. Shinaka mana hornado mishanakuylla, encebolladolla mishanakuyllachu tiyan, fanesca mishanakuymi rikurikun.   

Kayta killka katikuk ¿Fanescata yanurkankichu, mana kashpaka, kanpa mamapakman, mana kashpaka,  warmipa mamapakmanchu rirkanki, mana kashpaka, yanushkatachu rantirkanki? ¿Shuk pukutallachu mikurkanki? Ñukaka ishkay chawpitami mikuni, puchushkataka chishimi mikuni. (O)

Resumen traducido al castellano

Fanesca

Llegó y pasó la Semana Santa. El viernes anterior tuvo lugar una de las principales celebraciones del cristianismo. La cultura Quichua luego de la conquista española e imposición de la nueva religión practicó y practica ceremonias y rituales de la misma.

Sin embargo en esta fecha hay algo especial y esta es una comida, una colada cuya base es el sambo y zapallo tiernos a los que se les agrega también granos tiernos existentes al momento. Luego de la conquista esta colada tomó el nombre de fanesca, los venidos de allende agregaron pescado a este plato andino.

Preparar esta comida implica una participación de toda la familia. Unos van a recoger los productos en los sembríos, otros alistan ollas y recipientes. Así en casa se desgrana el choclo; se desvaina la alverja, los porotos y las habas; se parte el sambo y el zapallo; se tuesta y muele el maní; etc., etc. Se cocina en grandes ollas, una vez lista la colada, aparte de que comen quienes están en casa, es costumbre muy nuestra ‘hacer probar’ a la vecindad e ir a dejar en casa de miembros de la familia que viven en otras comunidades.

Algo novedoso de estos días fue el concurso de la mejor fanesca en algunos mercados de Quito. Imagino que quienes participaron se esmeraron en la presentación y en la sazón. El Mundial del Hornado y del Encebollado ya tiene otro ‘contendor’, tal vez próximamente tengamos el Mundial de la Fanesca. 

Estimado lector ¿Cocinó en casa o fue a comer donde su mamita o donde la suegrita o compró? ¿Fue suficiente un plato? Yo por lo general como dos y medio y lo que sobra más tarde. (O)

Para estar siempre al día con lo último en noticias, suscríbete a nuestro Canal de WhatsApp.

Contenido externo patrocinado

Ecuador TV

En vivo

Pública FM

Noticias relacionadas

Social media